Τα εμπόδια και οι δυσκολίες για να πιστέψει κανείς στο Θεό είναι πολλά. Ένα από τα μεγαλύτερα, είναι η φαινομενική ανοχή και σιωπή του Θεού εμπρός στη δυστυχία και τα βάσανα πού πλήττουν την ανθρωπότητα. Το σοβαρότατο αυτό ζήτημα, αν και το εξετάσαμε στην προηγούμενη ανάρτηση παρουσιάζοντας τις απόψεις και την αντιμετώπιση του ανθρώπινου πόνου από τον φιλόσοφο Σενέκα και τους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο, θα το αναπτύξουμε εκτενέστερα σε μια προσεχή μελέτη.
Ένα άλλο εμπόδιο για την πίστη, που αποτελεί συχνά και αιτία απομάκρυνσης από αυτήν, είναι η στρεβλή και ψεύτικη εικόνα που έχουν πολλοί άνθρωποι για το Θεό, ακόμα και χριστιανοί.
Ο π. ROSARIO SCOGNAMIGLIO, στο υπέροχο βιβλίο του, «ο Θεός και ο ανθρώπινος πόνος», (Έκδοση Γραφείου Καλού Τύπου), μέσα σε τρεις μικρές σελίδες, μας περιγράφει τη γνήσια εικόνα του μυστηριώδους προσώπου του Θεού, όπως αυτή προκύπτει από τον διάλογο που είχε ο ίδιος ο Θεός με τους ανθρώπους κατά την πορεία της ιστορίας.
Η εικόνα του Θεού που θα διαβάσουμε στο παρακάτω κείμενο του π. Rosario, αποτελεί τη χριστιανική αντίληψη του Θεού, που διαπιστώνουμε στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη και ιδιαίτερα από τα χείλη και τα έργα του ιδίου του Ιησού Χριστού.
Ο λόγος, λοιπόν, στον π. Rosario, στις σελίδες του βιβλίου του υπό τον προαναφερθέντα τίτλο της ανάρτησης:
Ο ιστορικός Λόγος του Θεού
Η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη περιέχουν και οι δυο τον ίδιο ζωντανό, ιστορικό Λόγο του Θεού. Όταν λέω ζωντανό, εννοώ πως μέσα στην Αγία Γραφή πραγματοποιείται ένας διάλογος: ο Θεός συνδιαλέγεται μαζί μας οικογενειακά: θα λέγαμε, ο Θεός προσαρμόζεται στο επίπεδο του ανθρώπινου λόγου για να μας μιλήσει, για να μας αποκαλύψει το μυστηριώδες πρόσωπό Του, για να μας προκαλέσει να του δώσουμε μια απάντηση αγάπης και φιλίας. Ο Θεός δεν είναι απών, παρουσιάζεται ο ίδιος στο Μωυσή, πάνω στο όρος Χορήβ, στο όρος Σινά: « Είδα τις θλίψεις του λαού Μου, στην Αίγυπτο, άκουσα τα παράπονά τους και κατέβηκα για να τους ελευθερώσω από τη σκλαβιά των Αιγυπτίων.» Ο Θεός απευθύνεται προς το Μωυσή και τον καλεί με το όνομά του: «Μωυσή, Μωυσή». Ο Θεός δεν είναι ούτε είδωλο, δηλαδή ένα ζώο, ένα πράγμα, ένα αστέρι…, ούτε μια ακατανόητη σκιά ή κάτι το φανταστικό, ο Θεός απλά υπάρχει, είναι, δηλαδή ζει, ακούει, βλέπει (βλ. Εξ. 3,7 εξ).
Ο Θεός δεν παραμένει αδιάφορος μπροστά στις στενοχώριες των ανθρώπων, αλλά επεμβαίνει, δρα: « Οι φωνές των παιδιών του Ισραήλ έφτασαν μέχρις Εμέ, γνωρίζω καλά τις στενοχώριες τους…Κατέβηκα για να τους ελευθερώσω…» Ο Θεός χρησιμοποιεί το όνομά Του σα μια σφραγίδα, σα μια εγγύηση: «Εγώ είμαι ο ΙΑΧΒΕ. Αυτός δηλαδή, που ήμουν, που είμαι και θα είμαι, η Αρχή και το Τέλος, το Α και το Ω, ο Παντοκράτορας.» (Αποκ. 1,8)
Ο ίδιος ο Θεός μας λέει το όνομά Του, αυτό σημαίνει πως για μας τους ανθρώπους δεν είναι μια ανώνυμη δύναμη του κόσμου, ο Θεός μας βάζει την ταυτότητά Του στα χέρια μας και μας λέει: Ιδού, είμαι Εγώ ο ίδιος απέναντί σας, είμαι μαζί σας, πορεύομαι μαζί σας, είμαι κοντά σας.
Ο Θεός όμως δεν θέλει να παραμένουμε με σταυρωμένα χέρια και να αναμένουμε, κουβεντιάζοντας ή τρώγοντας ή αναμένοντας παθητικά. Ο Θεός, αφού αποκαλύφτηκε στο Μωυσή, τον στέλνει πίσω στους συμπατριώτες του: «Εμπρός πήγαινε στους Ισραηλίτες και πες τους: ο ΙΑΧΒΕ, ο Θεός των Πατέρων σας, ο Θεός του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ…» (Εξ. 3.5 εξ.). «Πήγαινε στο Φαραώ…πήγαινε…»
Ο Θεός μας πραγματοποιεί τα σωτήρια σχέδιά Του με τη συνεργασία του ανθρώπου. Ο Θεός καλεί τον άνθρωπο, τον προσκαλεί, του προτείνει καθήκοντα και ευθύνες, τον αφήνει να ορίσει το πεπρωμένο του με τα δικά του χέρια.
Γι΄αυτό ακριβώς είπαμε παραπάνω πως ο Λόγος του Θεού είναι ιστορικός. Η συνάντηση του ανθρώπου με το Θεό δε γίνεται πάνω από τα σύννεφα, σ΄ένα κόσμο μακρινό, ούτε φυσικά θα γίνει σ΄ένα αινιγματικό μέλλον…ο Θεός φανερώνεται μέσα στη δική μας ιστορία, βαδίζει μαζί μας «κι ο Λόγος σάρξ εγένετο…» (Ιω. 1,14). Ναι, ο Λόγος έγινε σάρκα, μια σάρκα ανθρώπινη, με τις αδυναμίες της, με τις στενοχώριες της, με τον πόνο της…
Ο Ιησούς μας αποκαλύπτει οριστικά το φιλάνθρωπο, το στοργικό και το φιλικό πρόσωπο του Επουράνιου Πατέρα Του. Μας φέρνει το Θεό κοντά μας και μας λέει «τρελά πράγματα» για την αγάπη Του: «26Κοιτάξτε τα πουλιά του ουρανού, ούτε σπέρνουν ούτε θερίζουν ούτε συνάζουν σε αποθήκες και ο Πατέρας σας ο ουράνιος τα τρέφει. Εσείς δεν αξίζετε περισσότερο απ'αυτά; …28Και για τα ρούχα σας, γιατί μεριμνάτε; Μάθετε από τα κρίνα του αγρού πώς αυξάνουν...» (Μτ. 6,26-34).
Π. ROSARIO SCOGNAMIGLIO
Για την επιμέλεια της ανάρτησης
Πέτρος Ανδριώτης
Πέμπτη 21 Οκτωβρίου 2010
Τετάρτη 20 Οκτωβρίου 2010
Ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας και οι απόστολοι Παύλος και Πέτρος μιλούν για τον πόνο, τα βάσανα και τις δοκιμασίες των ανθρώπων
Ο Δομινικανός ιερομόναχος και καθηγητής Θεολογίας π. Rosario Scognamiglio, στο μικρό αλλά συναρπαστικό βιβλίο του «ο Θεός και ο ανθρώπινος πόνος» (εκδόσεις Γραφείου Καλού Τύπου), παρουσιάζει το θέμα του πόνου, των βασάνων και των δοκιμασιών των ανθρώπων, όπως το είδαν και το βίωσαν, ο μη χριστιανός φιλόσοφος Λούκιος Σενέκα και οι απόστολοι Παύλος και Πέτρος.
Ολόκληρη η παρουσίαση του ως άνω βιβλίου είναι βαθυστόχαστη, παραστατική και ευκολονόητη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι σελίδες 89-102 που αναπτύσσουν το παραπάνω θέμα. Γι΄αυτό και έκρινα σκόπιμο να αναρτήσω στο Διαδίκτυο καταρχάς τις σελίδες αυτές, με τη βεβαιότητα ότι θα διαφωτίσουν και θα ωφελήσουν παρά πολύ όσους τις διαβάσουν και επιθυμούν να κατανοήσουν τη σημασία του πόνου στην βαθύτερη και γνησιότερη χριστιανική ερμηνεία του.
Ο λόγος λοιπόν στον π. Rosario στη σημερινή μακροσκελή αλλά ενδιαφέρουσα ανάρτηση:
----------------------------
Ορισμένοι φιλόσοφοι, μη χριστιανοί, μιλούν στα συγγράμματά τους πολύ θετικά για το θέμα του πόνου. Θα αναφερθώ στα χρόνια που διαμορφώθηκε η Καινή Διαθήκη και περιορίζομαι σαν παράδειγμα στον Ρωμαίο φιλόσοφο Λούκιο Α. Σενέκα, ο οποίος, Ισπανός την καταγωγή, έζησε περίπου στα χρόνια που έζησε και ο Ιησούς, δηλαδή το 4 π.Χ.- 65 μ. Χ.
Από τα έργα του αναφέρω μονάχα δυο στοχασμούς του:
Α) Ο πόνος αποτελεί μια δοκιμασία που ενεργεί θετικά πάνω στον άνθρωπο καθώς και πάνω στο χαρακτήρα του, διότι τον ωριμάζει, τον κάνει πιο δυνατό, πιο ανθρώπινο, πιο γενναιόδωρο και πιο γενναίο. Σαν το μονομάχο, που για να γίνει τέλειος αθλητής, χρειάζεται ν΄αντιμετωπίσει πολλές σκληρές μάχες.
Β) Ο Θεός μεταχειρίζεται τον πόνο, όπως ο γιατρός την εγχείρηση: «Εκείνο που στην αρχή μας κάνει και υποφέρουμε, στο τέλος, το ίδιο θα αποκαταστήσει και την υγεία μας» (Πρβ. De Providentia, 1,6 εξ. 5,9 εξ).
Ο Σενέκας είχε σπουδάσει φιλοσοφία στη Ρώμη, όπου είχε παρακολουθήσει τα μαθήματα των Στωικών και Πυθαγορείων Ελλήνων διδασκάλων. Κοινά στοιχεία αυτών των φιλοσοφικών σπουδών ήταν: Η μεγάλη πεποίθηση πως τα πάντα εξαρτώνται από ένα λογικό Νου, ο οποίος κανονίζει το κάθε τι, επομένως και το κακό και οι καταστροφές έχουν μια δικαιολογία, όπως για το Χρύσιππο, του κόσμου οι πληγές είναι αποτελέσματα μιας λογικής δραστηριότητας, σαν το πριονίδι που αφήνει πίσω της η δουλειά του μαραγκού.
Δεύτερο και επόμενο: Τίποτε δεν πρέπει να ταράξει την ψυχή του ανθρώπου, δηλαδή αν δεν μπορούμε να αποφύγουμε το άλγος, μπορούμε όμως να μην αισθανθούμε τη λύπη.
Τα βασικά συνθήματα των Στωικών ήταν: Αταραξία,-Απονία (Αναλγησία).
Η αρετή του αληθινού ανθρώπου είναι να διατηρεί τη γαλήνη και την ισορροπία του, όπως ένας ψύχραιμος στρατιώτης φέρεται στον πόλεμο.
“Seneca saepe noster…”, έλεγαν οι πρώτοι χριστιανοί (Τερτυλλιανός, “De anima”, 20). Ο Σενέκας πλησιάζει τόσο πολύ το πνεύμα του χριστιανισμού, ώστε συχνά φαίνεται σαν να είναι δικός μας. Πράγματι, τα σημεία επαφής είναι εντυπωσιακά και μερικοί επιστήμονες (A. Fleury, C. Albertin, P. Benoit… ) προσπάθησαν να τα μελετήσουν.
Όσον αφορά το θέμα του πόνου, αρκεί τώρα να κάνουμε ένα βήμα μπροστά, δηλαδή να τον μελετήσουμε μέσα από τα κείμενα της Αγίας Γραφής και ειδικά μέσα από τις επιστολές των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, που χρονολογούνται περίπου την ίδια εποχή με τα κείμενα του Ισπανού φιλοσόφου Σενέκα.
Το καύχημα του αποστόλου Παύλου
Ο Παύλος, ως Απόστολος του Χριστού, αντιμετώπισε στη ζωή του πολλές στενοχώριες και πολλές δοκιμασίες.
«24Πέντε φορές δέχθηκα από τους Ιουδαίους τη μαστίγωση των τριάντα εννιά κτυπημάτων, 25 τρεις φορές με ράβδισαν, μια φορά με λιθοβόλησαν, τρεις φορές ναυάγησα, πέρασα ένα μερόνυχτο ναυαγός στη θάλασσα. 26Αναρίθμητα ταξίδια, κίνδυνοι από ποτάμια, κίνδυνοι από ληστές, κίνδυνοι από τους ομογενείς, κίνδυνοι απ'τους εθνικούς, κίνδυνοι στην πόλη, κίνδυνοι στις ερημιές, κίνδυνοι στις θάλασσες, κίνδυνοι από ψευδαδέλφους, 27με κόπο και μόχθο, συχνά ξαγρυπνώντας, πεινώντας και διψώντας, στερούμενος πολλές φορές το φαγητό, στο κρύο και γυμνός». (Β! Κορ. 11,24-27).
Αφού τελειώσει μ΄αυτή την πανοραμική περιγραφή των δικών του δοκιμασιών, ο Παύλος προσθέτει τα εξής:
«Ευχαρίστως, λοιπόν, να καυχηθώ περισσότερο για τις αδυναμίες μου, ώστε να έρθει να κατοικήσει μέσα μου η δύναμη του Χριστού. 10Για τούτο, χαίρομαι για τις αδυναμίες μου, για τις ύβρεις, για τις ανάγκες, για τους διωγμούς και τις στενοχώριες που υποφέρω για το Χριστό. Πράγματι, τότε που είμαι αδύναμος, τότε είμαι δυνατός»(Β! Κορ. 12, 9-10).
Ας εξετάσουμε, όμως, από πιο κοντά τα λόγια του Αποστόλου.
Α) Η χρήση του ρήματος «καυχώμαι» από τον Απόστολο Παύλο.
Το ρήμα «καυχώμαι» είναι σχετικά σπάνιο μέσα στα κείμενα της Καινής Διαθήκης. Συνολικά το συναντάμε 37 φορές, αναφέρεται όμως 35 μέσα στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου. Μας εντυπωσιάζει το εξής: το ρήμα αυτό επανέρχεται πολλές φορές σε σχέση με τις στενοχώριες του Αποστόλου, με την ασθένειά του, με την αδυναμία του. «30Αν πρέπει να καυχηθώ, θα καυχηθώ για όσα σχετίζονται με την αδυναμία μου» (Β! Κορ. 11,30).
Καυχώμαι σημαίνει είμαι περήφανος, νιώθω προνομιακά, νιώθω χαρά. Ο Χριστιανός βλέπει στον πόνο και στους διωγμούς και στις ταλαιπωρίες ένα λόγο για χαρά, για καύχηση. Γιατί όμως; Μήπως είναι μαζοχιστής;
Β) Καυχώμαι για να κατασκηνώσει μέσα μου η δύναμη του Χριστού.
Η εικόνα της σκηνής είναι όμορφη και βιβλική. Μας θυμίζει την πορεία του Θεού, μέσα στη σκηνή, μαζί με το νομαδικό Του λαό (Πρβ. Εξοδ. 26).
Ο Χριστός ανήκει στους νομάδες, η σκηνή του ονομάζεται «δύναμη». Όταν συναντήσει έναν άνθρωπο που υποφέρει διωγμούς και στενοχώριες, για χάρη του Χριστού, τότε μέσα σ΄αυτό τον άνθρωπο εγκαθιστά τη δύναμή Του!
Γ) Μόνο έτσι γίνεται κατανοητή η βαθιά σημασία του λογοπαίγνιου: «Όταν γαρ ασθενώ, τότε δυνατός ειμί.» (Β! Κορ. 12,10)
Μια τέτοια πρόταση σίγουρα θα είχε αντιμετωπιστεί με πολλή ειρωνεία από το ελληνορωμαϊκό περιβάλλον του Αποστόλου, όπου η δύναμη ταυτιζόταν με τα όπλα, με τις λεγεώνες του Αυτοκράτορα, με τα πλούτη και με τη θέλησή του.
Ακόμα και σήμερα, αν χρησιμοποιήσουμε αυτή τη φράση, κινδυνεύουμε να μας περάσουν για τρελούς.
Ο ίδιος ο Παύλος είχε συνειδητοποιήσει το πόσο ξάφνιαζε το ακροατήριό του η πρόταση αυτή, που ήταν πέρα από κάθε ανθρώπινη λογική. Γι΄αυτό, σα να ήθελε να προλάβει την ειρωνεία των ανθρώπων, πρόσθετε: «Γέγονα άφρων καυχώμενος.» (Β! Κορ. 12,11)
Δ) Ο Απόστολος ευλογεί το Θεό
Ο Παύλος ευλογεί το Θεό για όλες αυτές τις δοκιμασίες, διότι ξέρει πως ο Θεός δεν συμπεριφέρεται σαν ένας σαδιστικός τύραννος, αλλά σκορπά γύρω του χαρές και μια βαθιά παρηγοριά.
«3Ευλογητός ο Θεός και Πατέρας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ο πατέρας της ευσπλαχνίας και Θεός κάθε παρηγοριάς, 4αυτός που μας παρηγορεί σε κάθε θλίψη μας για να μπορούμε να παρηγορούμε όσους βρίσκονται σε κάθε είδους θλίψη, με εκείνη την παρηγοριά με την οποία παρηγορηθήκαμε και εμείς από το Θεό.» (Β! Κορ. 1,3-4)
Η λέξη-κλειδί που κυριαρχεί σ΄όλη αυτή τη θαυμάσια ευλογία, είναι η παρηγοριά.
Στο πρωτότυπο κείμενο έχουμε τη λέξη παράκλησις από το ρήμα παρακαλώ, που βρίσκεται και στους μακαρισμούς του Ιησού: «Μακάριοι οι πενθούντες, ότι παρακληθήσονται.»
Σήμερα το ρήμα παρακαλώ εκφράζει μόνο μια ευγενική ευχή, ή μια απάντηση. Στη γλώσσα της Βίβλου, προπαντός όταν αναφέρεται στο Θεό, σημαίνει την ενέργεια του Θεού που επεμβαίνει κάθετα σε μια άθλια κατάσταση, για να δημιουργήσει την ειρήνη, τη χαρά, την ελπίδα. Αυτή η ενέργεια ζωντανεύει τον άνθρωπο, του δίνει δύναμη, θάρρος, και δυνατότητες εντελώς καινούργιες. Με άλλα λόγια, η παρηγοριά του Θεού δεν είναι απλά λόγια αλλά δύναμη.
Πρέπει να υπογραμμίσουμε πως ο σκοπός αυτής της παρηγοριάς, όπως παρουσιάζεται από τον Απόστολο Παύλο, δεν περιορίζεται στο να είναι ο χριστιανός ευτυχισμένος, αλλά η παρηγοριά μεταδίνεται από τον ένα στον άλλο. Το φως του Θεού γίνεται και φως για τους άλλους: «Για να μπορούμε κι εμείς να παρηγορούμε τους άλλους σε οποιαδήποτε θλίψη τους.»
Η αλληλεγγύη και η συμπαράσταση στον πόνο των άλλων γίνεται αποτελεσματική μόνο εν εμείς έχουμε περάσει από τις ίδιες δοκιμασίες κι έχουμε αποκτήσει μια προσωπική εμπειρία της βοήθειας και της συμπαράστασης του Θεού μας.
Πράγματι, μόνο τότε θα μπορέσουμε να γίνουμε μάρτυρες, με όλο το κύρος της δικής μας ζωής.
Ο Απόστολος Παύλος πάει ακόμη βαθύτερα, για να δώσει μια εντελώς χριστολογική βάση σε όσα μας είπε: «…Ότι καθώς περισσεύει τα παθήματα του Χριστού εις ημάς, ούτως δια Χριστού περισσεύει και η παράκλησις ημών.» (Β! Κορ. 1,5)
Αυτό αποτελεί μια καινοτομία του χριστιανισμού! Έχουμε εδώ ένα σαφέστατο παραλληλισμό (καθώς…ούτως): Από τη μια τα παθήματα του Χριστού, από την άλλη η παρηγοριά, με κοινό παρανομαστή το ρήμα «περισσεύω».
Όταν ο Απόστολος αντιμετώπιζε θλίψεις, κινδύνους, δοκιμασίες, τότε αντιλήφθηκε πως δεν είχε να κάνει απλά και μόνο με τις δικές του προσωπικές υποθέσεις, αλλά «…περισσεύει τα παθήματα του Χριστού εις ημάς…»
Ανάμεσα στα Πάθη και στο θάνατο του Χριστού και το δικό μας προσωπικό πόνο υπάρχει μια βαθιά συνέχεια, μίμηση και συνεργασία. Ο αγώνας συνεχίζεται. Ο μαθητής αναλαμβάνει το Σταυρό και συνεχίζει το σωτήριο έργο του Διδασκάλου, έτσι ώστε τα παθήματά Του να ξεπερνούν τα όρια του ιστορικού χρόνου που πέθανε ο Χριστός και να συνεχίζονται στη κάθε εποχή της ιστορίας του ανθρώπου.
Ο Ιταλός συγγραφέας Mario Pomilio, έχοντας αυτά στο νου του, έγραψε το περίφημο βιβλίο του: “Il quinto Evangelio” (1975), δηλαδή «Το Πέμπτο Ευαγγέλιο»
Εκδότες, ερευνητές, ερμηνευτές, επιστήμονες πληροφορούνται μια μέρα πως, εκτός από τα τέσσερα γνωστά Ευαγγέλια, υπάρχει κι ένα πέμπτο αυθεντικό Ευαγγέλιο, που κυκλοφορεί ανεπίσημα από αιώνες. Γίνονται, λοιπόν, αδιάκοπες προσπάθειες και έρευνες για να βρεθεί το χειρόγραφο και να εκδοθεί. Μάταιος κόπος, δε βρέθηκε τίποτα. Τέλος μαθαίνουν πως το πέμπτο Ευαγγέλιο δεν τυπώθηκε ποτέ, ούτε θα τυπωθεί, διότι είναι το Ευαγγέλιο εκείνο, που οι Χριστιανοί, σε κάθε εποχή, «γράφουν» ζωντανά και αυθεντικά με την ίδια την ύπαρξή τους. Σ΄αυτό, λοιπόν, το πέμπτο Ευαγγέλιο, το δικό μας, «καθώς περισσεύει τα παθήματα του Χριστού, ούτως περισσεύει και η παράκλησις, η σωτηρία, η χαρά…»
Έτσι εξηγείται ο μακαρισμός του Χριστού: «Μακάριοι οι κλαίοντες νυν, ότι γελάσετε (Λκ. 6,21).
Ο Ιησούς δεν υπόσχεται μια μελλοντική αποζημίωση, που θα πληρώσει όσες θυσίες κάνω τώρα. Οι μακαρισμοί συνήθως χρησιμοποιούν τον μέλλοντα για να δείξουν την πραγματικότητα, όπως τη βλέπει ο Θεός. Πράγματι, για το Θεό το παρόν και το μέλλον συμπίπτουν.
«Χάρις παρά Θεώ» (Α! Πετρ. 2,20)
Από την παρηγοριά στη χάρη το βήμα δεν είναι μεγάλο. Στα χρόνια του αυτοκράτορα Νέρωνα (54-68 μ. Χ.), την τελευταία δεκαετία του Σενέκα, έγιναν οι μεγάλοι διωγμοί εναντίον των Χριστιανών. Και τι δεν υπομείνανε οι πρώτοι αυτοί Χριστιανοί: βάσανα, μαρτύρια, αδικίες, κατατρεγμούς, εξορίες κ.λ.π.
Ο Απόστολος Πέτρος γράφει την πρώτη του επιστολή, με σκοπό να τους ενθαρρύνει. Γράφει, λοιπόν, για τους χριστιανούς της Διασποράς, που βρίσκονται διασκορπισμένοι στον Πόντο, τη Γαλατία, την Καππαδοκία, την Ασία, και τη Βιθυνία (1,1). Τους προτρέπει, λοιπόν, ως εξής: «6Για το λόγο αυτό είσθε γεμάτοι αγαλλίαση, έστω και αν τώρα χρειασθεί να λυπηθείτε λίγο από ποικίλους πειρασμούς. 7Έτσι η γνησιότητα της πίστεώς σας, που είναι πολυτιμότερη από το χρυσάφι, που αν και χάνεται δοκιμάζεται όμως με τη φωτιά, να βρεθεί άξια για έπαινο και δόξα και τιμή κατά τη φανέρωση του Ιησού Χριστού…» (Α! Πετρ. 1,6-7)
Αν το χρυσάφι, που είναι μέταλλο, δοκιμάζεται με τη φωτιά για να λάμψει περισσότερο, πόσο μάλλον οι χριστιανοί πρέπει να δοκιμαστούν για να λάμψει η πίστη τους, που είναι πολυτιμότερη από το χρυσάφι.
Πολλοί, όμως, θα διερωτηθούν: Γιατί αδίκως; Αφού είμαστε αθώοι, αφού δεν προσβάλαμε ή δε ζημιώσαμε κανένα;
Ο Απόστολος Πέτρος απαντά λέγοντας: «…Ποια αξία έχει το να δέχεστε με υπομονή ραπίσματα για κακό που έχετε κάνει; Αν όμως κάνετε το καλό και υποφέρετε, η υπομονή σας είναι χάρη ενώπιον του Θεού» (Α! Πετρ. 2,20).
«Τούτο χάρις παρά Θεώ», προηγουμένως είχε χρησιμοποιήσει την ίδια έκφραση, λέγοντας: «Τούτο γαρ χάρις, ει δια συνείδησιν Θεού υποφέρει τις λύπας, πάσχων αδίκως» (Α! Πετρ. 2,19).
Επανειλημμένως, λοιπόν, ο πόνος του αθώου χαρακτηρίζεται ως «χάρις παρά Θεώ». Δεν είναι ούτε τυφλή μοίρα, ούτε τιμωρία, ούτε επιτακτική ανάγκη της ζωής, αλλά απλά είναι μια χάρη, είναι ένα απόρρητο δώρο του Θεού, που ενώνει στενά τον άνθρωπο με το παράδειγμα του Χριστού.
«…Προς το σκοπό αυτό έχετε καλεστεί, καθόσον και ο Χριστός έπαθε προς χάρη σας και σας άφησε παράδειγμα, για να ακολουθήσετε τα ίχνη του…» (Α! Πετρ. 2,21 εξ.).
Το βασικό κάλεσμα του κάθε μαθητή είναι ν΄ακολουθήσει τα ίχνη του Χριστού, που «βάσταξε τις αμαρτίες μας, στο σώμα του, πάνω στο ξύλο…» (Α! Πετρ. 2,24).
π. ROSARIO SCOGNAMIGLIO
Και για την επιμέλεια της ανάρτησης:
Πέτρος Ανδριώτης
Ολόκληρη η παρουσίαση του ως άνω βιβλίου είναι βαθυστόχαστη, παραστατική και ευκολονόητη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι σελίδες 89-102 που αναπτύσσουν το παραπάνω θέμα. Γι΄αυτό και έκρινα σκόπιμο να αναρτήσω στο Διαδίκτυο καταρχάς τις σελίδες αυτές, με τη βεβαιότητα ότι θα διαφωτίσουν και θα ωφελήσουν παρά πολύ όσους τις διαβάσουν και επιθυμούν να κατανοήσουν τη σημασία του πόνου στην βαθύτερη και γνησιότερη χριστιανική ερμηνεία του.
Ο λόγος λοιπόν στον π. Rosario στη σημερινή μακροσκελή αλλά ενδιαφέρουσα ανάρτηση:
----------------------------
Ορισμένοι φιλόσοφοι, μη χριστιανοί, μιλούν στα συγγράμματά τους πολύ θετικά για το θέμα του πόνου. Θα αναφερθώ στα χρόνια που διαμορφώθηκε η Καινή Διαθήκη και περιορίζομαι σαν παράδειγμα στον Ρωμαίο φιλόσοφο Λούκιο Α. Σενέκα, ο οποίος, Ισπανός την καταγωγή, έζησε περίπου στα χρόνια που έζησε και ο Ιησούς, δηλαδή το 4 π.Χ.- 65 μ. Χ.
Από τα έργα του αναφέρω μονάχα δυο στοχασμούς του:
Α) Ο πόνος αποτελεί μια δοκιμασία που ενεργεί θετικά πάνω στον άνθρωπο καθώς και πάνω στο χαρακτήρα του, διότι τον ωριμάζει, τον κάνει πιο δυνατό, πιο ανθρώπινο, πιο γενναιόδωρο και πιο γενναίο. Σαν το μονομάχο, που για να γίνει τέλειος αθλητής, χρειάζεται ν΄αντιμετωπίσει πολλές σκληρές μάχες.
Β) Ο Θεός μεταχειρίζεται τον πόνο, όπως ο γιατρός την εγχείρηση: «Εκείνο που στην αρχή μας κάνει και υποφέρουμε, στο τέλος, το ίδιο θα αποκαταστήσει και την υγεία μας» (Πρβ. De Providentia, 1,6 εξ. 5,9 εξ).
Ο Σενέκας είχε σπουδάσει φιλοσοφία στη Ρώμη, όπου είχε παρακολουθήσει τα μαθήματα των Στωικών και Πυθαγορείων Ελλήνων διδασκάλων. Κοινά στοιχεία αυτών των φιλοσοφικών σπουδών ήταν: Η μεγάλη πεποίθηση πως τα πάντα εξαρτώνται από ένα λογικό Νου, ο οποίος κανονίζει το κάθε τι, επομένως και το κακό και οι καταστροφές έχουν μια δικαιολογία, όπως για το Χρύσιππο, του κόσμου οι πληγές είναι αποτελέσματα μιας λογικής δραστηριότητας, σαν το πριονίδι που αφήνει πίσω της η δουλειά του μαραγκού.
Δεύτερο και επόμενο: Τίποτε δεν πρέπει να ταράξει την ψυχή του ανθρώπου, δηλαδή αν δεν μπορούμε να αποφύγουμε το άλγος, μπορούμε όμως να μην αισθανθούμε τη λύπη.
Τα βασικά συνθήματα των Στωικών ήταν: Αταραξία,-Απονία (Αναλγησία).
Η αρετή του αληθινού ανθρώπου είναι να διατηρεί τη γαλήνη και την ισορροπία του, όπως ένας ψύχραιμος στρατιώτης φέρεται στον πόλεμο.
“Seneca saepe noster…”, έλεγαν οι πρώτοι χριστιανοί (Τερτυλλιανός, “De anima”, 20). Ο Σενέκας πλησιάζει τόσο πολύ το πνεύμα του χριστιανισμού, ώστε συχνά φαίνεται σαν να είναι δικός μας. Πράγματι, τα σημεία επαφής είναι εντυπωσιακά και μερικοί επιστήμονες (A. Fleury, C. Albertin, P. Benoit… ) προσπάθησαν να τα μελετήσουν.
Όσον αφορά το θέμα του πόνου, αρκεί τώρα να κάνουμε ένα βήμα μπροστά, δηλαδή να τον μελετήσουμε μέσα από τα κείμενα της Αγίας Γραφής και ειδικά μέσα από τις επιστολές των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, που χρονολογούνται περίπου την ίδια εποχή με τα κείμενα του Ισπανού φιλοσόφου Σενέκα.
Το καύχημα του αποστόλου Παύλου
Ο Παύλος, ως Απόστολος του Χριστού, αντιμετώπισε στη ζωή του πολλές στενοχώριες και πολλές δοκιμασίες.
«24Πέντε φορές δέχθηκα από τους Ιουδαίους τη μαστίγωση των τριάντα εννιά κτυπημάτων, 25 τρεις φορές με ράβδισαν, μια φορά με λιθοβόλησαν, τρεις φορές ναυάγησα, πέρασα ένα μερόνυχτο ναυαγός στη θάλασσα. 26Αναρίθμητα ταξίδια, κίνδυνοι από ποτάμια, κίνδυνοι από ληστές, κίνδυνοι από τους ομογενείς, κίνδυνοι απ'τους εθνικούς, κίνδυνοι στην πόλη, κίνδυνοι στις ερημιές, κίνδυνοι στις θάλασσες, κίνδυνοι από ψευδαδέλφους, 27με κόπο και μόχθο, συχνά ξαγρυπνώντας, πεινώντας και διψώντας, στερούμενος πολλές φορές το φαγητό, στο κρύο και γυμνός». (Β! Κορ. 11,24-27).
Αφού τελειώσει μ΄αυτή την πανοραμική περιγραφή των δικών του δοκιμασιών, ο Παύλος προσθέτει τα εξής:
«Ευχαρίστως, λοιπόν, να καυχηθώ περισσότερο για τις αδυναμίες μου, ώστε να έρθει να κατοικήσει μέσα μου η δύναμη του Χριστού. 10Για τούτο, χαίρομαι για τις αδυναμίες μου, για τις ύβρεις, για τις ανάγκες, για τους διωγμούς και τις στενοχώριες που υποφέρω για το Χριστό. Πράγματι, τότε που είμαι αδύναμος, τότε είμαι δυνατός»(Β! Κορ. 12, 9-10).
Ας εξετάσουμε, όμως, από πιο κοντά τα λόγια του Αποστόλου.
Α) Η χρήση του ρήματος «καυχώμαι» από τον Απόστολο Παύλο.
Το ρήμα «καυχώμαι» είναι σχετικά σπάνιο μέσα στα κείμενα της Καινής Διαθήκης. Συνολικά το συναντάμε 37 φορές, αναφέρεται όμως 35 μέσα στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου. Μας εντυπωσιάζει το εξής: το ρήμα αυτό επανέρχεται πολλές φορές σε σχέση με τις στενοχώριες του Αποστόλου, με την ασθένειά του, με την αδυναμία του. «30Αν πρέπει να καυχηθώ, θα καυχηθώ για όσα σχετίζονται με την αδυναμία μου» (Β! Κορ. 11,30).
Καυχώμαι σημαίνει είμαι περήφανος, νιώθω προνομιακά, νιώθω χαρά. Ο Χριστιανός βλέπει στον πόνο και στους διωγμούς και στις ταλαιπωρίες ένα λόγο για χαρά, για καύχηση. Γιατί όμως; Μήπως είναι μαζοχιστής;
Β) Καυχώμαι για να κατασκηνώσει μέσα μου η δύναμη του Χριστού.
Η εικόνα της σκηνής είναι όμορφη και βιβλική. Μας θυμίζει την πορεία του Θεού, μέσα στη σκηνή, μαζί με το νομαδικό Του λαό (Πρβ. Εξοδ. 26).
Ο Χριστός ανήκει στους νομάδες, η σκηνή του ονομάζεται «δύναμη». Όταν συναντήσει έναν άνθρωπο που υποφέρει διωγμούς και στενοχώριες, για χάρη του Χριστού, τότε μέσα σ΄αυτό τον άνθρωπο εγκαθιστά τη δύναμή Του!
Γ) Μόνο έτσι γίνεται κατανοητή η βαθιά σημασία του λογοπαίγνιου: «Όταν γαρ ασθενώ, τότε δυνατός ειμί.» (Β! Κορ. 12,10)
Μια τέτοια πρόταση σίγουρα θα είχε αντιμετωπιστεί με πολλή ειρωνεία από το ελληνορωμαϊκό περιβάλλον του Αποστόλου, όπου η δύναμη ταυτιζόταν με τα όπλα, με τις λεγεώνες του Αυτοκράτορα, με τα πλούτη και με τη θέλησή του.
Ακόμα και σήμερα, αν χρησιμοποιήσουμε αυτή τη φράση, κινδυνεύουμε να μας περάσουν για τρελούς.
Ο ίδιος ο Παύλος είχε συνειδητοποιήσει το πόσο ξάφνιαζε το ακροατήριό του η πρόταση αυτή, που ήταν πέρα από κάθε ανθρώπινη λογική. Γι΄αυτό, σα να ήθελε να προλάβει την ειρωνεία των ανθρώπων, πρόσθετε: «Γέγονα άφρων καυχώμενος.» (Β! Κορ. 12,11)
Δ) Ο Απόστολος ευλογεί το Θεό
Ο Παύλος ευλογεί το Θεό για όλες αυτές τις δοκιμασίες, διότι ξέρει πως ο Θεός δεν συμπεριφέρεται σαν ένας σαδιστικός τύραννος, αλλά σκορπά γύρω του χαρές και μια βαθιά παρηγοριά.
«3Ευλογητός ο Θεός και Πατέρας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ο πατέρας της ευσπλαχνίας και Θεός κάθε παρηγοριάς, 4αυτός που μας παρηγορεί σε κάθε θλίψη μας για να μπορούμε να παρηγορούμε όσους βρίσκονται σε κάθε είδους θλίψη, με εκείνη την παρηγοριά με την οποία παρηγορηθήκαμε και εμείς από το Θεό.» (Β! Κορ. 1,3-4)
Η λέξη-κλειδί που κυριαρχεί σ΄όλη αυτή τη θαυμάσια ευλογία, είναι η παρηγοριά.
Στο πρωτότυπο κείμενο έχουμε τη λέξη παράκλησις από το ρήμα παρακαλώ, που βρίσκεται και στους μακαρισμούς του Ιησού: «Μακάριοι οι πενθούντες, ότι παρακληθήσονται.»
Σήμερα το ρήμα παρακαλώ εκφράζει μόνο μια ευγενική ευχή, ή μια απάντηση. Στη γλώσσα της Βίβλου, προπαντός όταν αναφέρεται στο Θεό, σημαίνει την ενέργεια του Θεού που επεμβαίνει κάθετα σε μια άθλια κατάσταση, για να δημιουργήσει την ειρήνη, τη χαρά, την ελπίδα. Αυτή η ενέργεια ζωντανεύει τον άνθρωπο, του δίνει δύναμη, θάρρος, και δυνατότητες εντελώς καινούργιες. Με άλλα λόγια, η παρηγοριά του Θεού δεν είναι απλά λόγια αλλά δύναμη.
Πρέπει να υπογραμμίσουμε πως ο σκοπός αυτής της παρηγοριάς, όπως παρουσιάζεται από τον Απόστολο Παύλο, δεν περιορίζεται στο να είναι ο χριστιανός ευτυχισμένος, αλλά η παρηγοριά μεταδίνεται από τον ένα στον άλλο. Το φως του Θεού γίνεται και φως για τους άλλους: «Για να μπορούμε κι εμείς να παρηγορούμε τους άλλους σε οποιαδήποτε θλίψη τους.»
Η αλληλεγγύη και η συμπαράσταση στον πόνο των άλλων γίνεται αποτελεσματική μόνο εν εμείς έχουμε περάσει από τις ίδιες δοκιμασίες κι έχουμε αποκτήσει μια προσωπική εμπειρία της βοήθειας και της συμπαράστασης του Θεού μας.
Πράγματι, μόνο τότε θα μπορέσουμε να γίνουμε μάρτυρες, με όλο το κύρος της δικής μας ζωής.
Ο Απόστολος Παύλος πάει ακόμη βαθύτερα, για να δώσει μια εντελώς χριστολογική βάση σε όσα μας είπε: «…Ότι καθώς περισσεύει τα παθήματα του Χριστού εις ημάς, ούτως δια Χριστού περισσεύει και η παράκλησις ημών.» (Β! Κορ. 1,5)
Αυτό αποτελεί μια καινοτομία του χριστιανισμού! Έχουμε εδώ ένα σαφέστατο παραλληλισμό (καθώς…ούτως): Από τη μια τα παθήματα του Χριστού, από την άλλη η παρηγοριά, με κοινό παρανομαστή το ρήμα «περισσεύω».
Όταν ο Απόστολος αντιμετώπιζε θλίψεις, κινδύνους, δοκιμασίες, τότε αντιλήφθηκε πως δεν είχε να κάνει απλά και μόνο με τις δικές του προσωπικές υποθέσεις, αλλά «…περισσεύει τα παθήματα του Χριστού εις ημάς…»
Ανάμεσα στα Πάθη και στο θάνατο του Χριστού και το δικό μας προσωπικό πόνο υπάρχει μια βαθιά συνέχεια, μίμηση και συνεργασία. Ο αγώνας συνεχίζεται. Ο μαθητής αναλαμβάνει το Σταυρό και συνεχίζει το σωτήριο έργο του Διδασκάλου, έτσι ώστε τα παθήματά Του να ξεπερνούν τα όρια του ιστορικού χρόνου που πέθανε ο Χριστός και να συνεχίζονται στη κάθε εποχή της ιστορίας του ανθρώπου.
Ο Ιταλός συγγραφέας Mario Pomilio, έχοντας αυτά στο νου του, έγραψε το περίφημο βιβλίο του: “Il quinto Evangelio” (1975), δηλαδή «Το Πέμπτο Ευαγγέλιο»
Εκδότες, ερευνητές, ερμηνευτές, επιστήμονες πληροφορούνται μια μέρα πως, εκτός από τα τέσσερα γνωστά Ευαγγέλια, υπάρχει κι ένα πέμπτο αυθεντικό Ευαγγέλιο, που κυκλοφορεί ανεπίσημα από αιώνες. Γίνονται, λοιπόν, αδιάκοπες προσπάθειες και έρευνες για να βρεθεί το χειρόγραφο και να εκδοθεί. Μάταιος κόπος, δε βρέθηκε τίποτα. Τέλος μαθαίνουν πως το πέμπτο Ευαγγέλιο δεν τυπώθηκε ποτέ, ούτε θα τυπωθεί, διότι είναι το Ευαγγέλιο εκείνο, που οι Χριστιανοί, σε κάθε εποχή, «γράφουν» ζωντανά και αυθεντικά με την ίδια την ύπαρξή τους. Σ΄αυτό, λοιπόν, το πέμπτο Ευαγγέλιο, το δικό μας, «καθώς περισσεύει τα παθήματα του Χριστού, ούτως περισσεύει και η παράκλησις, η σωτηρία, η χαρά…»
Έτσι εξηγείται ο μακαρισμός του Χριστού: «Μακάριοι οι κλαίοντες νυν, ότι γελάσετε (Λκ. 6,21).
Ο Ιησούς δεν υπόσχεται μια μελλοντική αποζημίωση, που θα πληρώσει όσες θυσίες κάνω τώρα. Οι μακαρισμοί συνήθως χρησιμοποιούν τον μέλλοντα για να δείξουν την πραγματικότητα, όπως τη βλέπει ο Θεός. Πράγματι, για το Θεό το παρόν και το μέλλον συμπίπτουν.
«Χάρις παρά Θεώ» (Α! Πετρ. 2,20)
Από την παρηγοριά στη χάρη το βήμα δεν είναι μεγάλο. Στα χρόνια του αυτοκράτορα Νέρωνα (54-68 μ. Χ.), την τελευταία δεκαετία του Σενέκα, έγιναν οι μεγάλοι διωγμοί εναντίον των Χριστιανών. Και τι δεν υπομείνανε οι πρώτοι αυτοί Χριστιανοί: βάσανα, μαρτύρια, αδικίες, κατατρεγμούς, εξορίες κ.λ.π.
Ο Απόστολος Πέτρος γράφει την πρώτη του επιστολή, με σκοπό να τους ενθαρρύνει. Γράφει, λοιπόν, για τους χριστιανούς της Διασποράς, που βρίσκονται διασκορπισμένοι στον Πόντο, τη Γαλατία, την Καππαδοκία, την Ασία, και τη Βιθυνία (1,1). Τους προτρέπει, λοιπόν, ως εξής: «6Για το λόγο αυτό είσθε γεμάτοι αγαλλίαση, έστω και αν τώρα χρειασθεί να λυπηθείτε λίγο από ποικίλους πειρασμούς. 7Έτσι η γνησιότητα της πίστεώς σας, που είναι πολυτιμότερη από το χρυσάφι, που αν και χάνεται δοκιμάζεται όμως με τη φωτιά, να βρεθεί άξια για έπαινο και δόξα και τιμή κατά τη φανέρωση του Ιησού Χριστού…» (Α! Πετρ. 1,6-7)
Αν το χρυσάφι, που είναι μέταλλο, δοκιμάζεται με τη φωτιά για να λάμψει περισσότερο, πόσο μάλλον οι χριστιανοί πρέπει να δοκιμαστούν για να λάμψει η πίστη τους, που είναι πολυτιμότερη από το χρυσάφι.
Πολλοί, όμως, θα διερωτηθούν: Γιατί αδίκως; Αφού είμαστε αθώοι, αφού δεν προσβάλαμε ή δε ζημιώσαμε κανένα;
Ο Απόστολος Πέτρος απαντά λέγοντας: «…Ποια αξία έχει το να δέχεστε με υπομονή ραπίσματα για κακό που έχετε κάνει; Αν όμως κάνετε το καλό και υποφέρετε, η υπομονή σας είναι χάρη ενώπιον του Θεού» (Α! Πετρ. 2,20).
«Τούτο χάρις παρά Θεώ», προηγουμένως είχε χρησιμοποιήσει την ίδια έκφραση, λέγοντας: «Τούτο γαρ χάρις, ει δια συνείδησιν Θεού υποφέρει τις λύπας, πάσχων αδίκως» (Α! Πετρ. 2,19).
Επανειλημμένως, λοιπόν, ο πόνος του αθώου χαρακτηρίζεται ως «χάρις παρά Θεώ». Δεν είναι ούτε τυφλή μοίρα, ούτε τιμωρία, ούτε επιτακτική ανάγκη της ζωής, αλλά απλά είναι μια χάρη, είναι ένα απόρρητο δώρο του Θεού, που ενώνει στενά τον άνθρωπο με το παράδειγμα του Χριστού.
«…Προς το σκοπό αυτό έχετε καλεστεί, καθόσον και ο Χριστός έπαθε προς χάρη σας και σας άφησε παράδειγμα, για να ακολουθήσετε τα ίχνη του…» (Α! Πετρ. 2,21 εξ.).
Το βασικό κάλεσμα του κάθε μαθητή είναι ν΄ακολουθήσει τα ίχνη του Χριστού, που «βάσταξε τις αμαρτίες μας, στο σώμα του, πάνω στο ξύλο…» (Α! Πετρ. 2,24).
π. ROSARIO SCOGNAMIGLIO
Και για την επιμέλεια της ανάρτησης:
Πέτρος Ανδριώτης
Τρίτη 12 Οκτωβρίου 2010
Αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού
Η τελευταία αυτή παράκληση μιλάει για λύτρωση, για ελευθερία από το κακό. Η προτελευταία ζητάει από τον Θεό να μην επιτρέψει να δοκιμαστούμε με δεινά πέρα από τα όρια της αντοχής μας. Έχουν δηλαδή οι δυο παρακλήσεις μεγάλη συνάφεια μεταξύ τους. Στην ουσία και οι δύο καταλήγουν στην επιθυμία να προστατευτεί και να ελευθερωθεί ο άνθρωπος από τις απειλές του κακού.
Αλλά ποιο είναι το κακό από το οποίο θέλουμε να προστατευτούμε και να ελευθερωθούμε; Τα κακό, στις μέρες της πρωτοχριστιανικής Εκκλησίας, έχει συγκεκριμένη ιστορική μορφή. Είναι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με την Καισαρολατρία και την πολιτικοοικονομική της δύναμη. Αυτή αντιπροσωπεύει το θηρίο, τον Δράκοντα, της Αποκάλυψης που θέλει να κατασπαράξει, - και όντως κατασπάραζε -, τους χριστιανούς.
Επειδή όμως η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν υφίσταται πια, αυθόρμητα τίθεται το ερώτημα: ποιο είναι το σημερινό θηρίο ή ο πονηρός και το κακό που απειλούν σήμερα τους χριστιανούς;
Είναι η παντοδυναμία της πολιτικοοικονομικής εξουσίας, οι δυνάμεις του εμπορίου με τα όπλα και τα ναρκωτικά, αλλά και τις αναγκαιότητες που επιβάλλουν στην ανθρωπότητα. Σημερινό θηρίο είναι επίσης οι διάφορες ιδεολογίες για οικονομική επιτυχία, για κοινωνική προβολή και δόξα, για προσωπική άνεση και απόλαυση, που κατακλύζουν τις κοινωνίες μας και απειλούν να μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον των ανθρώπων. Με άλλα λόγια, οι ιδεολογίες αυτές μας λένε: ο Θεός είναι ένα επινόημα και ένα κατασκεύασμα που αφαιρεί χρόνο και απολαύσεις από τη ζωή μας.
Όλη η Κυριακή προσευχή και ιδιαίτερα η τελευταία παράκληση, λένε το εξής: βοήθησέ μας Θεέ, να μην χάσουμε την πίστη μας σε Σένα. Αν σε χάσουμε, χάνουμε και τον εαυτό μας, Γινόμαστε ένα τυχαίο προϊόν της εξέλιξης των ειδών. Ενώ αν είμαστε ενωμένοι μαζί σου, αν έχουμε εμπιστοσύνη Σένα, στα έργα και στα λόγια του Ιησού Χριστού, καμία δύναμη ή ιδεολογία δεν μπορεί να μας επηρεάσει αρνητικά, να μας αποσπάσει από Σένα και να μας βλάψει.
Προσευχόμαστε λοιπόν να μην χάσουμε το κατεξοχήν αγαθό ανάμεσα στα αγαθά, δηλαδή την αφοσίωσή μας στον Θεό. Αυτό σημαίνει «ρύσαι ημάς από του πονηρού».
Η εξασφάλιση της προστασίας και της λύτρωσης από το πονηρό έδινε πάντοτε δύναμη, σιγουριά και εμπιστοσύνη στους μάρτυρες χριστιανούς μέσα σε ένα κόσμο γεμάτο απειλές.
Το συναίσθημα αυτό της ασφάλειας και της αληθινής ελευθερίας το εξέφρασε θαυμάσια ο άγιος Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή του: «Αν ο Θεός είναι με το μέρος μας, ποιος είναι εναντίον μας; 32Αυτός βέβαια, που δεν λυπήθηκε τον ίδιο του τον Υιό, αλλά τον παράδωσε για όλους εμάς, πώς μαζί μ'αυτόν δεν θα μας χαρίσει τα πάντα; 33Ποιός θα κατηγορήσει τους εκλεκτούς του Θεού; Ο Θεός είναι που δικαιώνει. 34Ποιός θα τους κατακρίνει; Ο Χριστός Ιησούς είναι που πέθανε, μάλλον που αναστήθηκε και ο οποίος είναι στα δεξιά του Θεού και αυτός μεσιτεύει για μας. 35Ποιός θα μας χωρίσει από την αγάπη του Χριστού; Θλίψη ή στενοχώρια ή διωγμός ή πείνα ή γύμνια ή κίνδυνος ή μαχαίρι; 36Καθώς είναι γραμμένο:
Για σένα όλη τη μέρα θανατωνόμαστε,
θεωρηθήκαμε σαν πρόβατα προορισμένα για σφαγή.
37Αλλά σε όλα αυτά εμείς νικούμε με το παραπάνω, μέσω εκείνου που μας αγάπησε. 38Επειδή, είμαι πεπεισμένος πως ούτε θάνατος, ούτε ζωή, ούτε άγγελοι, ούτε αρχές, ούτε παρόντα, ούτε μελλοντικά, ούτε δυνάμεις, 39ούτε ύψος, ούτε βάθος, ούτε κανένα άλλο πλάσμα θα μπορέσει να μας χωρίσει από την αγάπη του Θεού, που φανερώθηκε με το Χριστό Ιησού τον Κύριό μας» (Ρωμ. 8, 31-39).
Εμείς με ποιον είμαστε; Με τον Θεό της χριστιανικής παράδοσης και της ιστορικής Αποκάλυψης, είτε με τους θεούς του Διαφωτισμού, της επίγειας ευτυχίας του ανθρώπου που δήθεν εξασφαλίζει αποκλειστικά η λογική και η επιστήμη; Ο ίδιος ο Θεός, ιστορικά μας υπέδειξε τη σωστή απόφαση και επιλογή, ωστόσο ο Ίδιος σεβάστηκε πάντοτε την ανθρώπινη ελευθερία.
Πέτρος Ανδριώτης
Αλλά ποιο είναι το κακό από το οποίο θέλουμε να προστατευτούμε και να ελευθερωθούμε; Τα κακό, στις μέρες της πρωτοχριστιανικής Εκκλησίας, έχει συγκεκριμένη ιστορική μορφή. Είναι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με την Καισαρολατρία και την πολιτικοοικονομική της δύναμη. Αυτή αντιπροσωπεύει το θηρίο, τον Δράκοντα, της Αποκάλυψης που θέλει να κατασπαράξει, - και όντως κατασπάραζε -, τους χριστιανούς.
Επειδή όμως η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν υφίσταται πια, αυθόρμητα τίθεται το ερώτημα: ποιο είναι το σημερινό θηρίο ή ο πονηρός και το κακό που απειλούν σήμερα τους χριστιανούς;
Είναι η παντοδυναμία της πολιτικοοικονομικής εξουσίας, οι δυνάμεις του εμπορίου με τα όπλα και τα ναρκωτικά, αλλά και τις αναγκαιότητες που επιβάλλουν στην ανθρωπότητα. Σημερινό θηρίο είναι επίσης οι διάφορες ιδεολογίες για οικονομική επιτυχία, για κοινωνική προβολή και δόξα, για προσωπική άνεση και απόλαυση, που κατακλύζουν τις κοινωνίες μας και απειλούν να μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον των ανθρώπων. Με άλλα λόγια, οι ιδεολογίες αυτές μας λένε: ο Θεός είναι ένα επινόημα και ένα κατασκεύασμα που αφαιρεί χρόνο και απολαύσεις από τη ζωή μας.
Όλη η Κυριακή προσευχή και ιδιαίτερα η τελευταία παράκληση, λένε το εξής: βοήθησέ μας Θεέ, να μην χάσουμε την πίστη μας σε Σένα. Αν σε χάσουμε, χάνουμε και τον εαυτό μας, Γινόμαστε ένα τυχαίο προϊόν της εξέλιξης των ειδών. Ενώ αν είμαστε ενωμένοι μαζί σου, αν έχουμε εμπιστοσύνη Σένα, στα έργα και στα λόγια του Ιησού Χριστού, καμία δύναμη ή ιδεολογία δεν μπορεί να μας επηρεάσει αρνητικά, να μας αποσπάσει από Σένα και να μας βλάψει.
Προσευχόμαστε λοιπόν να μην χάσουμε το κατεξοχήν αγαθό ανάμεσα στα αγαθά, δηλαδή την αφοσίωσή μας στον Θεό. Αυτό σημαίνει «ρύσαι ημάς από του πονηρού».
Η εξασφάλιση της προστασίας και της λύτρωσης από το πονηρό έδινε πάντοτε δύναμη, σιγουριά και εμπιστοσύνη στους μάρτυρες χριστιανούς μέσα σε ένα κόσμο γεμάτο απειλές.
Το συναίσθημα αυτό της ασφάλειας και της αληθινής ελευθερίας το εξέφρασε θαυμάσια ο άγιος Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή του: «Αν ο Θεός είναι με το μέρος μας, ποιος είναι εναντίον μας; 32Αυτός βέβαια, που δεν λυπήθηκε τον ίδιο του τον Υιό, αλλά τον παράδωσε για όλους εμάς, πώς μαζί μ'αυτόν δεν θα μας χαρίσει τα πάντα; 33Ποιός θα κατηγορήσει τους εκλεκτούς του Θεού; Ο Θεός είναι που δικαιώνει. 34Ποιός θα τους κατακρίνει; Ο Χριστός Ιησούς είναι που πέθανε, μάλλον που αναστήθηκε και ο οποίος είναι στα δεξιά του Θεού και αυτός μεσιτεύει για μας. 35Ποιός θα μας χωρίσει από την αγάπη του Χριστού; Θλίψη ή στενοχώρια ή διωγμός ή πείνα ή γύμνια ή κίνδυνος ή μαχαίρι; 36Καθώς είναι γραμμένο:
Για σένα όλη τη μέρα θανατωνόμαστε,
θεωρηθήκαμε σαν πρόβατα προορισμένα για σφαγή.
37Αλλά σε όλα αυτά εμείς νικούμε με το παραπάνω, μέσω εκείνου που μας αγάπησε. 38Επειδή, είμαι πεπεισμένος πως ούτε θάνατος, ούτε ζωή, ούτε άγγελοι, ούτε αρχές, ούτε παρόντα, ούτε μελλοντικά, ούτε δυνάμεις, 39ούτε ύψος, ούτε βάθος, ούτε κανένα άλλο πλάσμα θα μπορέσει να μας χωρίσει από την αγάπη του Θεού, που φανερώθηκε με το Χριστό Ιησού τον Κύριό μας» (Ρωμ. 8, 31-39).
Εμείς με ποιον είμαστε; Με τον Θεό της χριστιανικής παράδοσης και της ιστορικής Αποκάλυψης, είτε με τους θεούς του Διαφωτισμού, της επίγειας ευτυχίας του ανθρώπου που δήθεν εξασφαλίζει αποκλειστικά η λογική και η επιστήμη; Ο ίδιος ο Θεός, ιστορικά μας υπέδειξε τη σωστή απόφαση και επιλογή, ωστόσο ο Ίδιος σεβάστηκε πάντοτε την ανθρώπινη ελευθερία.
Πέτρος Ανδριώτης
Παρασκευή 8 Οκτωβρίου 2010
Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν
Για τη μελέτη της έκτης αυτής παράκλησης της Κυριακής προσευχής, αρκεί να περιοριστούμε στα κύρια σημεία της ερμηνείας που δίνει ο Πάπας Βενέδικτος 16ος στο βιβλίο του «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ».
Στηριζόμενος σε κείμενα της Αγίας Γραφής, ο Πάπας λέει συνοπτικά τα εξής: Καταρχάς θα πρέπει κατηγορηματικά να δηλώσουμε ότι ο πειρασμός δεν έρχεται από τον Θεό. Τούτο βεβαιώνεται από τον Άγιο Ιάκωβο (βλ. Επιστ. 1,13) και τον ευαγγελιστή Ματθαίο ( βλ. Μτ. 4,1). Όμως στη μεσσιανική αποστολή του Ιησού εντάσσεται η δοκιμασία και η νίκη των πειρασμών που πάντα παραπλανούν την ανθρωπότητα και την απομακρύνουν από τον Θεό. Κατέβηκε στον Άδη, - στο πεδίο όπου υφιστάμεθα πειρασμούς και συχνά ενδίδουμε -, για να μας πάρει από το χέρι και να μας οδηγήσει επάνω. Ο Ιησούς Χριστός πρέπει να υποστεί τους πειρασμούς μέχρι σταυρικού θανάτου για να μας διανοίξει την οδό της σωτηρίας. Δηλαδή ο Θεός έγινε άνθρωπος και υπέστη όλες τις συνέπειες της ανθρώπινης κατάστασης. (βλ. Εβρ. 2,18 και Εβρ. 4,15-16).
Ο Σατανάς κατηγορεί τον άνθρωπο ο οποίος αν και πλάστηκε « κατ΄εικόνα και ομοίωση του Θεού», ενδιαφέρεται μόνο για το άτομό του και την απόλαυσή του. Τούτο, θα αποδειχθεί, λέει ο Σατανάς, με τον δίκαιο Ιώβ: όταν τα πάντα του αφαιρεθούν, τότε αυτός και η ευλάβειά του γρήγορα θα χαθούν. Γι΄αυτό και ο Θεός, με αυστηρά καθορισμένα όρια, επιτρέπει στον Σατανά να τον δοκιμάσει, και όχι να τον κάνει να υποκύψει.
Τα πάθη κι οι δοκιμασίες του Ιώβ, θα φέρουν τη δικαίωσή του. Μέσω της πίστης του, η οποία δοκιμάζεται στα δεινά του, αποκαθίσταται η τιμή του ανθρώπου.
Τα πάθη του Ιώβ προδιαγράφουν τα πάθη των οπαδών του Χριστού. Ο Χριστός δοκιμάστηκε μέχρις εσχάτων, αποκατάστησε την τιμή όλων μας και μας έδειξε την πορεία προκειμένου ακόμη και στο πιο βαθύ σκοτάδι των δοκιμασιών να μην χάνουμε την πίστη στον Θεό.
Για να ωριμάσουμε, για να περάσουμε από την επιφανειακή ευλάβεια στη βαθιά σχέση και ενότητα με τον Θεό, είναι απαραίτητο να διαβούμε μέσα από δοκιμασίες. Η κάθαρση και η μεταμόρφωση του ανθρώπου γίνεται σταδιακά και περνά πάντα μέσα από αναταράξεις, αγώνες, πειρασμούς, δοκιμασίες.
Αυτός είναι ο λόγος που ο Θεός επιτρέπει τους πειρασμούς, δίνει στο κακό ένα κομμάτι ελεύθερου πεδίου. Γι’αυτό και εμείς, με την έκτη παράκληση της Κυριακής προσευχής, λέμε στον Κύριο: Σε παρακαλούμε δες τα όρια της δύναμής μας και μη μας εμπιστεύεσαι υπερβολικά. Μείνε κοντά μας όταν μας βασανίζουν οι πειρασμοί.
Με τις δοκιμασίες και τους πειρασμούς, συνειδητοποιούμε τα όριά μας, διαπιστώνουμε τις αδυναμίες μας και γινόμαστε λιγότερο εγωιστές. Καταλαβαίνουμε πως στηριζόμενοι μόνο στις δικές μας δυνάμεις, δεν μπορούμε να αναπτυχθούμε πνευματικά. Καταλαβαίνουμε πόση ανάγκη έχουμε από τη βοήθεια και τη χάρη του Θεού. Και αυτό ακριβώς ζητούμε στην παράκληση που μελετήσαμε.
Πέτρος Ανδριώτης
Στηριζόμενος σε κείμενα της Αγίας Γραφής, ο Πάπας λέει συνοπτικά τα εξής: Καταρχάς θα πρέπει κατηγορηματικά να δηλώσουμε ότι ο πειρασμός δεν έρχεται από τον Θεό. Τούτο βεβαιώνεται από τον Άγιο Ιάκωβο (βλ. Επιστ. 1,13) και τον ευαγγελιστή Ματθαίο ( βλ. Μτ. 4,1). Όμως στη μεσσιανική αποστολή του Ιησού εντάσσεται η δοκιμασία και η νίκη των πειρασμών που πάντα παραπλανούν την ανθρωπότητα και την απομακρύνουν από τον Θεό. Κατέβηκε στον Άδη, - στο πεδίο όπου υφιστάμεθα πειρασμούς και συχνά ενδίδουμε -, για να μας πάρει από το χέρι και να μας οδηγήσει επάνω. Ο Ιησούς Χριστός πρέπει να υποστεί τους πειρασμούς μέχρι σταυρικού θανάτου για να μας διανοίξει την οδό της σωτηρίας. Δηλαδή ο Θεός έγινε άνθρωπος και υπέστη όλες τις συνέπειες της ανθρώπινης κατάστασης. (βλ. Εβρ. 2,18 και Εβρ. 4,15-16).
Ο Σατανάς κατηγορεί τον άνθρωπο ο οποίος αν και πλάστηκε « κατ΄εικόνα και ομοίωση του Θεού», ενδιαφέρεται μόνο για το άτομό του και την απόλαυσή του. Τούτο, θα αποδειχθεί, λέει ο Σατανάς, με τον δίκαιο Ιώβ: όταν τα πάντα του αφαιρεθούν, τότε αυτός και η ευλάβειά του γρήγορα θα χαθούν. Γι΄αυτό και ο Θεός, με αυστηρά καθορισμένα όρια, επιτρέπει στον Σατανά να τον δοκιμάσει, και όχι να τον κάνει να υποκύψει.
Τα πάθη κι οι δοκιμασίες του Ιώβ, θα φέρουν τη δικαίωσή του. Μέσω της πίστης του, η οποία δοκιμάζεται στα δεινά του, αποκαθίσταται η τιμή του ανθρώπου.
Τα πάθη του Ιώβ προδιαγράφουν τα πάθη των οπαδών του Χριστού. Ο Χριστός δοκιμάστηκε μέχρις εσχάτων, αποκατάστησε την τιμή όλων μας και μας έδειξε την πορεία προκειμένου ακόμη και στο πιο βαθύ σκοτάδι των δοκιμασιών να μην χάνουμε την πίστη στον Θεό.
Για να ωριμάσουμε, για να περάσουμε από την επιφανειακή ευλάβεια στη βαθιά σχέση και ενότητα με τον Θεό, είναι απαραίτητο να διαβούμε μέσα από δοκιμασίες. Η κάθαρση και η μεταμόρφωση του ανθρώπου γίνεται σταδιακά και περνά πάντα μέσα από αναταράξεις, αγώνες, πειρασμούς, δοκιμασίες.
Αυτός είναι ο λόγος που ο Θεός επιτρέπει τους πειρασμούς, δίνει στο κακό ένα κομμάτι ελεύθερου πεδίου. Γι’αυτό και εμείς, με την έκτη παράκληση της Κυριακής προσευχής, λέμε στον Κύριο: Σε παρακαλούμε δες τα όρια της δύναμής μας και μη μας εμπιστεύεσαι υπερβολικά. Μείνε κοντά μας όταν μας βασανίζουν οι πειρασμοί.
Με τις δοκιμασίες και τους πειρασμούς, συνειδητοποιούμε τα όριά μας, διαπιστώνουμε τις αδυναμίες μας και γινόμαστε λιγότερο εγωιστές. Καταλαβαίνουμε πως στηριζόμενοι μόνο στις δικές μας δυνάμεις, δεν μπορούμε να αναπτυχθούμε πνευματικά. Καταλαβαίνουμε πόση ανάγκη έχουμε από τη βοήθεια και τη χάρη του Θεού. Και αυτό ακριβώς ζητούμε στην παράκληση που μελετήσαμε.
Πέτρος Ανδριώτης
Σάββατο 2 Οκτωβρίου 2010
Και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών
Η ζωή κάθε ανθρώπου σημαδεύεται από σωρεία πράξεων ενάντια στην αλήθεια του Θεού και του εαυτού του. Οι κακές αυτές πράξεις τον απομακρύνουν από τον Θεό και τα αδέλφια του, τους συνανθρώπους και δημιουργούν ενοχές στη συνείδησή του. Έτσι βρίσκεται διαρκώς με χρέη και οφειλές και αναζητεί τρόπους για να επανορθώσει το κακό που προξένησε και να συμφιλιωθεί με όσους έβλαψε.
Η τάση των ανθρώπων είναι να ανταποδίδουν το κακό που υφίστανται και έτσι, με την εκδίκηση και την αντεκδίκηση δημιουργείται μια αλυσίδα που αναπτύσσεται διαρκώς και δεν έχει διέξοδο.
Ο Ιησούς Χριστός, με τη σημερινή παράκληση μας λέει: η αλυσίδα του κακού μπορεί να σπάσει, να υπερνικηθούν οι ενοχές και να γεφυρωθούν τα χάσματα στις σχέσεις με τον Θεό και τους ανθρώπους μόνο με τη συγχώρηση.
Όλο το Ευαγγέλιο διαπερνάται από αυτό το μήνυμα. Ερμηνεύοντας και συμπληρώνοντας την Πέμπτη εντολή του Δεκαλόγου (μη φονεύσεις), ο Ιησούς μας λέει: «Εάν, λοιπόν, προσφέρεις στο θυσιαστήριο το δώρο σου και εκεί θυμηθείς ότι ο αδελφός σου έχει κάτι εναντίον σου, άφησε εκεί το δώρο σου, μπροστά στο θυσιαστήριο, και πήγαινε πρώτα να συμφιλιωθείς με τον αδελφό σου, και τότε έλα και πρόσφερε το δώρο σου»( Μτ. 5,23-24). Με άλλα λόγια ορθή λατρεία του Θεού χωρίς προηγούμενη συμφιλίωση με τον Θεό και τον πλησίον, δεν μπορεί να υπάρξει.
Κάθε προσφορά προϋποθέτει συμφιλίωση και βαθιά αγάπη. Επ΄αυτού αναφέρω ενδεικτικά κάποια από τα σημαντικότερα έργα και λόγια του Θεού:
- Ήρθε σ΄εμάς με τη μορφή ανθρώπου για να μας δώσει τη δυνατότητα να συμφιλιωθούμε μαζί Του και μεταξύ μας.
- Κατά το Μυστικό Δείπνο και προτού μας χαρίσει το δώρο της Θείας Ευχαριστίας, φανέρωσε τα βαθιά αισθήματα αγάπης προς τους μαθητές του πλένοντας τα πόδια τους.
- Με την παραβολή του άσπλαχνου δούλου, που του χάρισαν ένα υπέρογκο ποσό χρημάτων αλλά εκείνος αρνήθηκε να χαρίσει ένα ευτελέστατο ποσό σε ένα φτωχό χρεοφειλέτη του, ο Ιησούς Χριστός μας έστειλε ξεκάθαρο μήνυμα καλοσύνης και συγχώρησης.
Αλλά τι σημαίνει συγχώρηση; Τι συνεπάγεται αυτή η διαδικασία; Η ενοχή προϋποθέτει μια πραγματικότητα, μια αντικειμενική δύναμη η οποία έχει σκορπίσει καταστροφή. Η καταστροφή αυτή πρέπει να υπερνικηθεί. Γι΄αυτό η συγχώρηση είναι κάτι περισσότερο από άγνοια ή απλή λησμοσύνη.
Η συγχώρηση κοστίζει πρώτα σ΄αυτόν που συγχωράει. Πρέπει να υπερνικηθεί το κακό που του έγινε, και να το σβήσει μέσα του σε μια διαδικασία μεταμόρφωσης και αυτοανακαίνισης ώστε να αποδεχτεί και πάλι τον άλλο, τον ένοχο. Εδώ ο νους μας πάει στο μυστήριο του Σταυρού του Χριστού. Ο αγιασμός και η βαθιά θεραπεία των ανθρώπων κόστισε το θάνατο του Υιού του Θεού (βλ. Ιωσήφ Ratzinger, Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ, σελ. 162).
Η αλήθεια αυτή, αν και βρίσκεται στον πυρήνα της χριστιανικής πίστης, δεν κατέχει σήμερα στην σκέψη των χριστιανών τη θέση που της αρμόζει. Και πρόκειται για μια αλήθεια που οι προφήτες και ειδικά ο Ησαΐας, είχαν προαναγγείλει με σαφήνεια και με εντυπωσιακές λεπτομέρειες. Πράγματι, περιγράφοντας τα πάθη του δούλου του Θεού, δηλαδή του Ιησού, ο Ησαΐας έγραφε: «Αυτός στ΄ αλήθεια σήκωσε επάνω του τις ασθένειές μας, και τους πόνους μας εκείνος βάσταξε κι εμείς τον θεωρήσαμε πληγωμένο, χτυπημένο από το Θεό και ταπεινωμένο. Εκείνος όμως τραυματίστηκε για τις ανομίες μας, συντρίφτηκε εξαιτίας των κακουργημάτων μας. Η διαπαιδαγώγηση που έφερε την ειρήνη μας ήταν επάνω του, χάρη στις πληγές του εμείς θεραπευτήκαμε. Όλοι εμείς πλανηθήκαμε σαν πρόβατα, ο καθένας παρεξέκλινε στο δικό του δρόμο και ο Κύριος έθεσε επάνω του την ανομία όλων μας» (Ησ.53,4-6).
Έτσι η παράκληση που μελετάμε επικεντρώνεται και αυτή στο πρόσωπο του Χριστού. Παρακαλούμε τον Θεό να είμαστε σε κοινωνία με τον Ιησού Χριστό, ώστε να αντλούμε από Αυτόν τη δύναμη να συγχωρούμε όπως συγχώρησε Εκείνος αυτούς που τον σταύρωσαν: «Πατέρα, συγχώρησέ τους, δεν ξέρουν τι κάνουν» (Λκ. 23,34).
Η ενοχή μπορεί να υπερνικηθεί μόνο με την ανάλωση της καρδιάς και της ύπαρξής μας ολόκληρης. Τούτο όμως δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο μέσω της κοινωνίας με Εκείνον που σήκωσε το βάρος όλης της ενοχής ων ανθρώπων.
Συνοπτικά μπορούμε να πούμε πως η αίτηση του «Πάτερ ημών» που εξετάζουμε, «μας υπενθυμίζει Αυτόν στον οποίο η συγχώρηση κόστισε την κάθοδο στην κακουχία της ανθρώπινης ύπαρξης και το θάνατο στο Σταυρό. Γι΄αυτό μας καλεί καταρχάς σε ευγνωμοσύνη και μας προσκαλεί με Αυτόν (τον Ιησού Χριστό) σε υπερνίκηση του κακού μέσω της αγάπης (βλ. ίδιο. Σελ. 163).
Πέτρος Ανδριώτης
Η τάση των ανθρώπων είναι να ανταποδίδουν το κακό που υφίστανται και έτσι, με την εκδίκηση και την αντεκδίκηση δημιουργείται μια αλυσίδα που αναπτύσσεται διαρκώς και δεν έχει διέξοδο.
Ο Ιησούς Χριστός, με τη σημερινή παράκληση μας λέει: η αλυσίδα του κακού μπορεί να σπάσει, να υπερνικηθούν οι ενοχές και να γεφυρωθούν τα χάσματα στις σχέσεις με τον Θεό και τους ανθρώπους μόνο με τη συγχώρηση.
Όλο το Ευαγγέλιο διαπερνάται από αυτό το μήνυμα. Ερμηνεύοντας και συμπληρώνοντας την Πέμπτη εντολή του Δεκαλόγου (μη φονεύσεις), ο Ιησούς μας λέει: «Εάν, λοιπόν, προσφέρεις στο θυσιαστήριο το δώρο σου και εκεί θυμηθείς ότι ο αδελφός σου έχει κάτι εναντίον σου, άφησε εκεί το δώρο σου, μπροστά στο θυσιαστήριο, και πήγαινε πρώτα να συμφιλιωθείς με τον αδελφό σου, και τότε έλα και πρόσφερε το δώρο σου»( Μτ. 5,23-24). Με άλλα λόγια ορθή λατρεία του Θεού χωρίς προηγούμενη συμφιλίωση με τον Θεό και τον πλησίον, δεν μπορεί να υπάρξει.
Κάθε προσφορά προϋποθέτει συμφιλίωση και βαθιά αγάπη. Επ΄αυτού αναφέρω ενδεικτικά κάποια από τα σημαντικότερα έργα και λόγια του Θεού:
- Ήρθε σ΄εμάς με τη μορφή ανθρώπου για να μας δώσει τη δυνατότητα να συμφιλιωθούμε μαζί Του και μεταξύ μας.
- Κατά το Μυστικό Δείπνο και προτού μας χαρίσει το δώρο της Θείας Ευχαριστίας, φανέρωσε τα βαθιά αισθήματα αγάπης προς τους μαθητές του πλένοντας τα πόδια τους.
- Με την παραβολή του άσπλαχνου δούλου, που του χάρισαν ένα υπέρογκο ποσό χρημάτων αλλά εκείνος αρνήθηκε να χαρίσει ένα ευτελέστατο ποσό σε ένα φτωχό χρεοφειλέτη του, ο Ιησούς Χριστός μας έστειλε ξεκάθαρο μήνυμα καλοσύνης και συγχώρησης.
Αλλά τι σημαίνει συγχώρηση; Τι συνεπάγεται αυτή η διαδικασία; Η ενοχή προϋποθέτει μια πραγματικότητα, μια αντικειμενική δύναμη η οποία έχει σκορπίσει καταστροφή. Η καταστροφή αυτή πρέπει να υπερνικηθεί. Γι΄αυτό η συγχώρηση είναι κάτι περισσότερο από άγνοια ή απλή λησμοσύνη.
Η συγχώρηση κοστίζει πρώτα σ΄αυτόν που συγχωράει. Πρέπει να υπερνικηθεί το κακό που του έγινε, και να το σβήσει μέσα του σε μια διαδικασία μεταμόρφωσης και αυτοανακαίνισης ώστε να αποδεχτεί και πάλι τον άλλο, τον ένοχο. Εδώ ο νους μας πάει στο μυστήριο του Σταυρού του Χριστού. Ο αγιασμός και η βαθιά θεραπεία των ανθρώπων κόστισε το θάνατο του Υιού του Θεού (βλ. Ιωσήφ Ratzinger, Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ, σελ. 162).
Η αλήθεια αυτή, αν και βρίσκεται στον πυρήνα της χριστιανικής πίστης, δεν κατέχει σήμερα στην σκέψη των χριστιανών τη θέση που της αρμόζει. Και πρόκειται για μια αλήθεια που οι προφήτες και ειδικά ο Ησαΐας, είχαν προαναγγείλει με σαφήνεια και με εντυπωσιακές λεπτομέρειες. Πράγματι, περιγράφοντας τα πάθη του δούλου του Θεού, δηλαδή του Ιησού, ο Ησαΐας έγραφε: «Αυτός στ΄ αλήθεια σήκωσε επάνω του τις ασθένειές μας, και τους πόνους μας εκείνος βάσταξε κι εμείς τον θεωρήσαμε πληγωμένο, χτυπημένο από το Θεό και ταπεινωμένο. Εκείνος όμως τραυματίστηκε για τις ανομίες μας, συντρίφτηκε εξαιτίας των κακουργημάτων μας. Η διαπαιδαγώγηση που έφερε την ειρήνη μας ήταν επάνω του, χάρη στις πληγές του εμείς θεραπευτήκαμε. Όλοι εμείς πλανηθήκαμε σαν πρόβατα, ο καθένας παρεξέκλινε στο δικό του δρόμο και ο Κύριος έθεσε επάνω του την ανομία όλων μας» (Ησ.53,4-6).
Έτσι η παράκληση που μελετάμε επικεντρώνεται και αυτή στο πρόσωπο του Χριστού. Παρακαλούμε τον Θεό να είμαστε σε κοινωνία με τον Ιησού Χριστό, ώστε να αντλούμε από Αυτόν τη δύναμη να συγχωρούμε όπως συγχώρησε Εκείνος αυτούς που τον σταύρωσαν: «Πατέρα, συγχώρησέ τους, δεν ξέρουν τι κάνουν» (Λκ. 23,34).
Η ενοχή μπορεί να υπερνικηθεί μόνο με την ανάλωση της καρδιάς και της ύπαρξής μας ολόκληρης. Τούτο όμως δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο μέσω της κοινωνίας με Εκείνον που σήκωσε το βάρος όλης της ενοχής ων ανθρώπων.
Συνοπτικά μπορούμε να πούμε πως η αίτηση του «Πάτερ ημών» που εξετάζουμε, «μας υπενθυμίζει Αυτόν στον οποίο η συγχώρηση κόστισε την κάθοδο στην κακουχία της ανθρώπινης ύπαρξης και το θάνατο στο Σταυρό. Γι΄αυτό μας καλεί καταρχάς σε ευγνωμοσύνη και μας προσκαλεί με Αυτόν (τον Ιησού Χριστό) σε υπερνίκηση του κακού μέσω της αγάπης (βλ. ίδιο. Σελ. 163).
Πέτρος Ανδριώτης
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)